ابعاد مصرف حامل های انرژی توسط فرهنگستان علوم بررسی گردید
به گزارش بازار مقاله، عضو فرهنگستان علوم اظهار داشت: حدود دو هفته پیش در جلسه ای ابعاد مصرف حامل های انرژی از جهات اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی بررسی گردید.
به گزارش بازار مقاله به نقل از فرهنگستان علوم، در شرایط کنونی اقتصاد ایران، مبحث تولید و سرمایه گذاری از اهمیت ویژه ای برخوردارست. با عنایت به چالش های اقتصادی موجود، بررسی راهکارهای بهبود وضعیت تولید و افزایش سرمایه گذاری، امری ضروری به نظر می آید. در همین جهت، فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران، کارگروهی با عنوان «سرمایه گذاری در تولید» تشکیل داده است تا با بهره بردن از نظرات کارشناسان و متخصصان، به عرضه راهکارهای عملی و سیاستی دراین خصوص بپردازد. در این مصاحبه، با دکتر حسین راغفر، اقتصاددان و عضو فرهنگستان علوم، در رابطه با برنامه ها، اهداف و راهکارهای این کارگروه گفتگو شده است.
دکتر راغفر ضمن اشاره به اهمیت تولید در اقتصاد کشور و موانع موجود بر سر راه آن، به نقش فرهنگستان در عرضه راهکارهای علمی و سیاستی به دولت و حاکمیت اشاره می کند. همچنین، ایشان به ضرورت همکاری و تعامل بیشتر بین نهادهای علمی، دانشگاه ها و نهادهای سیاست گذار تاکید می کند و به بررسی چالش ها و فرصت های پیش روی کارگروه «سرمایه گذاری در تولید» می پردازد. این مصاحبه، تلاشی است برای تبیین نقش نهادهای علمی در حل مسایل اقتصادی کشور و ایجاد ارتباط مؤثر بین علم و سیاست.
سوال: آقای دکتر شما مسئولیت کارگروه سرمایه گذاری در تولید را در فرهنگستان بر عهده دارید. سؤال اولم اینست که بفرمایید برنامه های این کارگروه چیست و برای دستیابی به این اهداف و برنامه ها چه راهکارهایی را مد نظر دارید؟
دکتر راغفر: مسئولیتی که آقای دکتر مخبردزفولی، رئیس فرهنگستان علوم به بنده ابلاغ فرموده اند، عملا شامل دو بخش است. بخش اول، گزارشی در رابطه با ارتباط بین سرمایه گذاری و تولید است که سال جاری در واقع به همین نام مزین شده است و بخش دوم، تهیه یک منشور اقتصادی برای جمهوری اسلامی است که متاسفانه علیرغم گذشت ۴۷ سال از انقلاب، ما هنوز منشور مدونی دراین خصوص نداریم. بهمین منظور، قرار ما بر این شده است که با دوستانی که در شاخه اقتصاد فرهنگستان حضور دارند و همینطور با همکاری گروه ها و شاخه های دیگری که در فرهنگستان هستند، همچون مدیریت، روانشناسی، حقوق و علوم تربیتی - چون که این ها موضوع هایی کاملا در رابطه با مسایل فرهنگی جامعه هم هستند - بخشی گسترده از محققین داخل و خارج از فرهنگستان را دعوت نماییم تا در فرایند تهیه این گزارش به ما کمک کنند. ما حدود دو هفته است که این جلسات را برگزار می نماییم و طیفی از مباحث مطرح گردیده است. فکر می کنم بیشتر از دوازده سال است که هر سال با عنوان «تولید» مزین می شود، ولی ما هر سال با این حقیقت مواجه هستیم که وضعیت تولید در کشور بدتر شده است؛ علیرغم همه سیاستگذاری ها یا جهت گیری هایی که حداقل در ظاهر به نفع تولید مطرح شده اند. به همین دلیل، نقش تولید بسیار کلیدی است، هم در اقتصاد کشورها و هم در نتایج حاصل از آن که به شکل رشد اشتغال، درآمد و رشد اقتصادی در کشور خویش را نشان میدهد.
بنابراین، خودِ مفهوم تولید و مساله تولید اهمیت بسیاری دارد و ما در این چند جلسه، ابتدا الزامات تولید را بررسی می نماییم و به این پرسش می پردازیم که اصلاً الزامات تولید چیست و چرا در دوازده سال گذشته، علیرغم تأکیداتی که صورت گرفته، تولید بدتر شده و نه بهتر؟ در نتیجه، موانع تولید و الزامات آنرا بررسی می نماییم و امیدواریم که گزارشی دراین خصوص تهیه و به فرهنگستان عرضه نماییم. همان گونه که عرض کردم، این گزارش با همکاری طیفی نسبتاً گسترده از محققین در حوزه های اقتصاد و سایر علوم اجتماعی و انسانی تهیه خواهد شد، ان شاءالله. امیدواریم که تا پایان خردادماه، بتوانیم نسخه اولیه این گزارش را آماده و تقدیم فرهنگستان نماییم.
بخشی از این اقدام، بخصوص با تأکیداتی که آقای دکتر مخبر دارند، بر مبنای اینست که نقش فرهنگستان در حل مسایل اجتماعی و اقتصادی جامعه مورد بازنگری قرار گیرد و نقشی برجسته تر ایفا کند؛ در جهت - اگر نگوییم مأموریتی جدید - مأموریتی که امروز برای فرهنگستان تعریف شده است. از این جهت، این اقدام در همسویی و هم راستایی با نیازهای سیاست گذاران است. آقای دکتر پزشکیان که به فرهنگستان تشریف آورده بودند، ظاهراً از فرهنگستان درخواست نمودند که در حل مسایل و مشکلات موجود در جامعه کمک و مشارکت کند و این اقدام، یکی از پاسخ ها به آن درخواست است. البته ما پیشتر، حدود دو هفته پیش، جلسه دیگری هم در رابطه با ابعاد مصرف حاملهای انرژی که یکی از مسایل امروز جامعه است داشتیم و این ابعاد مصرف حاملهای انرژی از جهات اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی بررسی گردید. در واقع، عرض من اینست که هم شاخه اقتصاد و هم گروه علوم انسانی فرهنگستان، تلاشی جدید را برای حل مسایل و مشکلات سیاستگذاری در کشور شروع کرده اند که اساسا نتایج بسیار خوبی برای سیاستگذاری در کشور خواهد داشت.
سوال: کارکرد این گزارش ها به چه صورت خواهد بود؟ در چارچوب بسته های پیشنهادی به دولت عرضه می دهید؟ برنامه شما با ورود به این کارگروه که یکی از معضلات اصلی کشور است، چیست و راهکارتان در این راه چه خواهد بود؟ فرآیند مدنظر شما چیست؟
دکتر راغفر: ما ابتدا چارچوب مساله را مشخص کردیم و در شاخه اقتصاد فرهنگستان آنرا با دوستان به شور گذاشتیم؛ یعنی چارچوب اصلی گزارش مورد نظر و پرسش های اساسی در ارتباط با آنرا. سپس، بتناسب تخصص های مورد نیاز، از افراد کارشناس، حتی از خارج از فرهنگستان دعوت خواهیم کرد تا گزارش های خویش را عرضه کنند و نتایج تحقیقاتشان را در اختیار فرهنگستان قرار دهند. ما نقشی تسهیل کننده برای مشارکت محققین داخلی و در صورت نیاز، خارجی ایفا خواهیم کرد. همینطور امیدواریم بتوانیم از محققینی که در شهرستان ها هستند و دسترسی کمتری به فرهنگستان دارند هم دعوت نماییم و از نظرات کارشناسی آنها بهره بگیریم. در نهایت، گزارشی به رئیس جمهور و احتمالا سران سه قوه عرضه خواهد شد تا در جریان مشکلات اساسی کشور و راهکارهای ممکن قرار گیرند.
یکی از معضلات سیاستگذاری در همه جای دنیا، همچون کشور ما، اینست که ذی نفوذان و ذی نفعانِ قدرتمندی در سیاستهای بخش عمومی وجود دارند که این مساله، برندگان و بازندگانی دارد. متاسفانه در سالهای قبل، خیلی از نهادها و جریان های اقتصادی-سیاسی کشور تلاش کرده اند با نزدیک شدن به شخصیت ها و نهادهای سیاست گذار، منویات خویش را پیش ببرند و این امر سبب بحران های جدی اقتصادی و اجتماعی شده است. یکی از علل شرایط نامناسب اقتصادی کنونی کشور، همین نفوذ منافع ذی نفعان خاص و نادیده گرفته شدن منافع عموم مردم است.
از این جهت، امیدواریم این اقدام فرهنگستان، که به منافع گروه خاصی وابسته نیست، بتواند منافع ملی را محور بحث خود قرار دهد و نتایج حاصل از آن، با عنایت به منافع مردم، بخصوص طبقات متوسط و پایین جامعه، صدای آنها را به مسئولان کشور منتقل کند. از این جهت، این گامی - اگر نگوییم نو، حداقل - در جهت کاری است که امروز فرهنگستان آنرا بعنوان یکی از مسئولیت های خود تعریف کرده است و فکر می کنم این اقدامات به این امر کمک می نماید که سایر شاخه های مطالعاتی در فرهنگستان هم به فکر مشارکت در حل مسایل فنی و تکنولوژیکی کشور باشند. گروههای کشاورزی، صنعت و سایر علوم مهندسی اساسا نقش های بسیار مهمی دارند و حرف های زیادی برای گفتن. فرهنگستان امروز به مسیری تبدیل گشته است که دیدگاه ها و نظرات کارشناسی کشور را که بخش مهمی از آن در فرهنگستان حضور دارند، به سیاست گذاران منتقل می کند.
سوال: آقای دکتر، سوابق شما نشان میدهد که هم در قسمت اجرایی و هم در نهاد علم بسیار پرتوان و اثرگذار بوده اید. اتصال علم به ساختار حاکمیتی همیشه چالشی اساسی بوده و عموماً گوش شنوایی برای عرضه یا شنیدن راهکار ها وجود ندارد و اگر هم شنیده شود، اجرا نمی گردد. این مشکل، ابعاد ساختاری، اعتقادی و فرهنگی دارد. بنظر می رسد در این برهه، ایجاد این اتصال ضروریست و اگر ایجاد نشود، شاهد صدمه های دوچندان خواهیم بود. برای ایجاد این اتصال بین نهاد علم و حاکمیت به معنای واقعی کلمه، با عنایت به تجربه شما در هر دو نهاد، چه گره هایی باید حل و چه اراده های جدیدی باید ایجاد شود؟
دکتر راغفر: به نکته بسیار مهمی اشاره کردید. تجربه شخصی من نشان میدهد که اصلی ترین دلیل کم رنگ شدن نقش نهاد دانایی و علم در اداره و سیاستگذاری های کشور، منافع گروههای ذی نفوذ و قدرتمندی است که این وضعیت را می پسندند. تأمین منافع این گروه از خواص و اصحاب قدرت، لزوماً به معنای تأمین منافع ملی نیست و نبوده است و نتایج این عملکرد، بخصوص در سالهای بعد از جنگ تحمیلی تاکنون، نشان میدهد که چگونه این فاصله هر روز بیشتر شده و نتایج اجتماعی و سیاسی آن نگران کننده شده است. برای نمونه، افزایش قیمت حاملهای انرژی، که از ابتدا قرار بود مشکلاتی را حل کند، نه تنها آنها را حل نکرد، بلکه مشکلات مختلف دیگری را هم ایجاد کرد. این افزایش قیمت، چون به افزایش قیمت سایر کالاها منجر می شود و گروههای ذی نفوذی در کشور وجود دارند که به کانون های قدرت وصل هستند و منافعشان در افزایش قیمتها تأمین می شود، بنابراین افزایش قیمت متغیرهای اساسی در کشور، مانند قیمت ارز، یکی از مسائلی است که گروهی به دنبال آن هستند و ذی نفعان بسیار قدرتمندی دارد که تلاش می کنند قیمت این دسته از کالاها افزایش پیدا کند، چون منافع آنها با این افزایش قیمتها گره خورده است.
اما نخستین قربانیان افزایش قیمت ها، مردم و بخصوص طبقات محروم هستند و به این علت، همه شاخصهای اقتصادی امروز نشان میدهد که طبقات پایین جامعه بشدت صدمه دیده اند. بنابراین، پاسخ من به پرسش شما اینست که منافع گروههای ذی نفوذ، اصلی ترین مانع اصلاحات اقتصادی می باشد و چاره آن، آگاه سازی مردم و ایجاد فشار افکار عمومی است که مهم ترین عامل برای تغییر این مناسبات است. بی گمان مسئولان کشور علاقه مند نیستند که شاهد بدتر شدن وضع مردم باشند. ما در آخرین ملاقاتمان با آقای دکتر پزشکیان، ایشان تاکید کردند که هدف ما اعمال سیاست هایی که به زیان مردم باشد، نیست. اما متاسفانه در همین هفت ماه گذشته که از حضور ایشان در مدیریت اجرایی کشور می گذرد، شاهد تصویب و اجرای سیاست هایی بوده ایم که صدمه های بسیار مهلکی بر زندگی مردم وارد کرده است. علت اصلی آن هم اینست که این ذی نفعان، معمولا رئیس جمهور و کانون های اصلی تصمیم گیری های اقتصادی را محاصره می کنند و چاره هایی عرضه می دهند که حافظ منافع خودشان است، نه مردم و القا می کنند که چاره دیگری وجود ندارد و باید همین راهکار ها را اجرا کرد؛ درحالی که کشور راهکارهای گوناگونی دارد. به نظر من، بازسازی رابطه بین مردم و حاکمیت، یکی از اساسی ترین نتایجی است که می تواند به تدوین سیاستها و راهکارهای مناسب برای اقتصاد کشور و ایجاد فضای امن برای سرمایه گذار و مردم منجر شود، فضایی که در آن، افزایش قیمتها عامل بی ثباتی فکری و روحی خانوارها نباشد. فکر می کنم اقدامات آغازشده توسط فرهنگستان می تواند دراین خصوص مؤثر باشد، هرچند به این معنا نیست که سیاست گذاران از فردا هرچه فرهنگستان عرضه نماید، اجرا کنند؛ چونکه ذی نفعان قدرتمندی وجود دارند. اما همین که به این پرسش پرداخته شود که چه باید کرد تا این انتقال تدریجی صورت گیرد، خود یکی از موضوع هایی است که مورد توجه قرار گرفته است و در گزارش ها به آن اشاره خواهد شد؛ این که حاملان این تغییرات چه کسانی باید باشند. گزارش های ما کلی و عام نخواهد بود و امیدواریم که گزارش های دقیق، مشخص و سیاسی به سیاست گذاران عرضه دهیم.
سوال: ظرفیت فرهنگستان، چه به لحاظ اعضا و چه به لحاظ ساختار، چگونه می تواند زمینه ساز شنیده شدن راهکارهای نهاد علم باشد؟ اتصال ساختاری فرهنگستان به نهادهای دولتی چگونه می تواند به این امر کمک کند؟ اعضای فرهنگستان چه کمکی می توانند به افزایش قدرت چانه زنی فرهنگستان در عرضه راهکار ها و بسته های سیاسی کنند؟
دکتر راغفر: به نظر من، عمومی سازی علم و بخصوص چاره هایی که امروز جامعه می طلبد و نشر این سیاست ها، به آگاه سازی عمومی منجر می شود و این آگاه سازی به سرعت به فشاری بر سیاست گذاران تبدیل می شود و آنها ناگزیر به پاسخگویی به این فشارهای اجتماعی خواهند بود. التهاب موجود، فقط در میان مردم نیست، بلکه در میان سیاست گذاران هم وجود دارد و ادامه این شرایط، اساسا برای جامعه بسیار پرهزینه خواهد بود.
به همین دلیل، تصور می کنم مسئولان دیر یا زود به این مسائل، تقاضاها و فشارهای اجتماعی پاسخ خواهند داد. به نظرم، این اقدام فرهنگستان، نوعی همکاری نزدیک تر بین نهاد علم و دانشگاه با فرهنگستان را فراهم می آورد. یعنی باید نوعی همکاری بین فرهنگستان و وزارت علوم برقرار شود و این نهادها به شکل جزیره های جدا از هم نباشند. شاهدیم که نهادهای دیگری مانند معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری هم بوجود آمده اند. سؤال اینجاست که اگر مقرر است دولت کوچک و هزینه ها کم شود، اعضای این معاونت از کجا آمده اند؟ همه آنها عضو هیأت علمی دانشگاه ها و وزارت علوم هستند. پس چرا باید تشکیلات عریض و طویلی به نام این معاونت ایجاد کنیم؟ به جای آن، باید وزارت علوم را تقویت نماییم. در این راستا، فرهنگستان اساسا می تواند نقش مؤثری ایفا کند و با همکاری وزارت علوم و دانشگاه ها، به یکی از وظایف اصلی خود، یعنی نظارت بر عملکرد دانشگاه ها در سطح کشور، عمل کند. در این صورت، دانشگاه ها هم شاهد نقش جدی تری از فرهنگستان خواهند بود و نهادها به شکل جزیره های جدا از هم عمل نخواهند کرد.
سوال: دردوره جدید، شاهدیم که صدای فرهنگستان بیشتر شنیده می شود و رفت وآمد دولتی ها به فرهنگستان بالا رفته است. این تغییرات سیاسی و اجرایی را چطور ارزیابی می کنید؟
دکتر راغفر: این تغییرات اساسا بسیار مهم هستند، چونکه حداقل بدنه اصلی سیاست گذاران کشور، خواستار بهبود شرایط هستند. اما صدای علم و عالمان در جامعه ما کمتر شنیده شده است و این، فرصتی برای فرهنگستان است تا پژواک اندیشه های دانشگاه ها باشد. همکاری وزارت علوم و فرهنگستان می تواند این فرصت ها را گسترش دهد. متاسفانه در دو سه دهه گذشته، شاهد تضعیف نقش وزارت علوم بودیم؛ درحالی که این وزارت خانه نقشی بسیار کلیدی در حل معضلات اجتماعی و اقتصادی کشور دارد. نکته قابل توجه اینست که ما امروز در فرایند گذار از شرایط گذشته به شرایط جدید هستیم و ظهور فناوری های نوظهور سبب شده است که نقش نیروی انسانی و سرمایه انسانی بیش ازپیش برجسته شود.
لذا حفظ این سرمایه های انسانی که در دانشگاه ها تربیت می شوند و مقرر است در خدمت جامعه باشند - درحالی که متاسفانه شاهد مهاجرت بی سابقه نخبگان کشور هستیم - بسیار اهمیت دارد. این همکاری بین فرهنگستان و وزارت علوم می تواند به شنیده شدن صدای بخش های مغفول مانده جامعه کمک نماید و این صدا به طورقطع به فشاری اجتماعی تبدیل خواهد شد که مسئولان ناچار به پاسخگویی به آن خواهند بود.
سوال: آقای دکتر در کشور کمتر مبحث محور عمل شده یا تصمیم گرفته شده است، بخصوص در حوزه علوم انسانی. عنوان کارگروه شما «سرمایه گذاری در تولید» است که در نهاد علمی شکل گرفته است. این که با این عنوان مقرر است کار خاصی صورت گیرد، شاید برای برند خود فرهنگستان هم مناسب باشد که در موضوعات و مسایل مشخصی ورود می کند و می خواهد راهکار عرضه نماید. این رویکرد را چطور ارزیابی می کنید؟ چونکه همواره شاهد عناوین کلی هستیم اما حالا از جزئیات بسمت کلیات حرکت شده. به نظرتان می توانیم در ادامه وارد جزئیات بیشتری شوید و راه کارهای مناسب تری به نهاد حاکمیتی عرضه دهید؟
دکتر راغفر: همان گونه که در ابتدا عرض کردم، سال جاری دوازدهمین سالی است که با عنوان «تولید» مزین می شود، ولی هر سال اوضاع از سال قبل بدتر می شود. این نشان میدهد که مابین سیاستگذاری کلان کشور و سیاستهای اجرایی فاصله وجود دارد. فرهنگستان در تلاش است تا این فاصله را پر کند و طبیعتاً این کار را باید به طور عمده با نیروهای داخلی کشور و متخصصان و کارشناسانی که خوشبختانه در همه زمینه ها در داخل کشور وجود دارند، انجام دهد و از مشارکت آنها استفاده نماید. از این جهت، این کار برای سیاستگذاری در کشور بسیار مفید می باشد و فرصتی فراهم می آورد که امیدوارم مستدام و مستمر باشد و دانشگاهیان هم بیش ازپیش به نقش فرهنگستان عنایت کنند.
همچنین امیدوارم وزارت علوم همکاری خویش را با فرهنگستان گسترش دهد. ما می توانیم فعالیتهای بسیار گسترده ای را برای همکاری فرهنگستان علوم با دانشگاه های کشور تعریف نماییم که تابحال اجرایی نشده اند. این فعالیتها هم به وزارت علوم و هم به کارشناسان، متخصصان و استادان دانشگاه ها کمک خواهد نمود و جامعه می تواند از این ظرفیت بزرگی که در کشور بدون استفاده مانده است، برای حل مشکلات و مسایل استفاده مفیدی بکند. یکی از مسئولیت های اصلی دانشگاه ها، کمک به حل مسایل و مشکلات اجتماعی است و دانشگاه برای همین بوجود آمده است. دانشگاه، بخش اندیشه ای و فکری جامعه است و با وجود ده ها هزار نیروی نخبه در دانشگاه های کشور، این ظرفیت می تواند بالفعل شود. امیدوارم این اقدام، مقدمه ای برای از بین رفتن گسست موجود بین نهادهای حامی علم در کشور، همچون فرهنگستان و وزارت علوم، باشد و دانشگاه ها، نهاد علم، سیاست گذاران و جامعه، ثمرات آنرا ببینند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان بازارمقاله در مورد این مطلب