عضو هیئت علمی مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی تاكید كرد
گفت وگوی اقناعی در شرایط فعلی کارساز نیست
به گزارش بازار مقاله، عضو هیئت علمی موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی با اشاره به اینکه مدیریت دانشگاه نسبت به ساخت جدید هویتی دانشجویان، استادان و کارکنانِ معترض ناآگاه است، خاطرنشان کرد: مدیریت بر مبنای همان الگوهای کلاسیک پیشین با مسائل مواجه می شود؛ بر اجرای نظام نامه های پیشین اصرار دارد و حتی مقررات و نظام نامه های جدیدی را تعریف می کند تا همچون گذشته همه را به رعایت نظم آهنین خود موظف سازد.
دکتر رضا ماحوزی در گفتگو با ایسنا، در رابطه با اعتراضات دانشجویی و چرایی پذیرفته نشدن کنش های دانشجویی از جانب مدیریت دانشگاه ها اظهار داشت: در ارتباط با این مورد باید به شکاف های مختلف اجتماعی که در کشور وجود دارد، اشاره نمود. جامعه، اشکال گوناگونی از شکاف را تجربه می کند که بخشی از این شکاف ها در دانشگاه ها سرریز کرده است. شکاف جنسیتی، شکاف بین الگوهای یادگیری و حتی شکاف اقتصادی در دانشگاه دیده می شود و مسؤلان نسخه های درمانی را بدون درنظر گرفتن این شکاف ها و شرایط موجود می پیچند. به همین دلیل، چاره هایی که از جانب مسؤلان عرضه می شود به نتیجه نمی رسد و جامعه مخاطبی که باید راهکارهای عرضه شده را اجرا کنند، اغتشاشگر، برهم زننده نظم یا با عناوین مختلف دیگر از طرف مدیریت دانشگاه خوانده می شوند. این عناوین که به کنشگران دانشگاهی نسبت داده می شود، علاوه بر دانشجویان و استادان، بزودی بدنه اداری دانشگاه ها را هم درگیر خواهد نمود.
وی با اشاره به اینکه نسل جدید تمرین های ویژه ای در فضای مجازی بخصوص در سه سال گذشته داشته است، خاطرنشان کرد: این نسل، الگوهای ارتباطی خویش را فراتر از صِرف گروههای فیزیکیِ قابل لمس بوجود آورده است. این گروههای ارتباطی امکان دارد بین شهری، ملی و حتی بین المللی باشند که در این گروههای ارتباطی جدید، هویت های اجتماعی، آکادمیک و شغلی جدید، طراحی و ساخته می شوند؛ درصورتیکه خیلی از کنشگران دانشگاهی شامل دانشجویان، استادان و کارکنان، شبکه های اقتصادی گوناگونی را در فضای اینترنت و سایبر تجربه می کنند.
عضو هیئت علمی مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی با اشاره به اینکه با هویت های جدیدی سروکار داریم که این هویت ها نوع دیگری از ارتباط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را طلب می کنند، توضیح داد: مدیریت دانشگاه ها نه تنها نسبت به این هویت ها بعضاً ناآگاه است بلکه در مواردی، تلاش در محدود کردن این مؤلفه ها و کنش کنشگران آن دارد. مدیریت دانشگاه که در گفتمان رسمی خود، فضای سایبری را یک فضای مخاطره آمیز می داند، این سنخ از کنشگری دانشگاهی را هم برنمی تابد. این موضع بخشی از مساله را تشکیل می دهد.
دکتر ماحوزی در ارتباط با مسائل دیگری که منجر به پذیرفته نشدن اعتراضات دانشگاهی می شود، اظهار داشت: مطالبات انباشته شده ای وجود دارد که در یک دهه اخیر به انحاء مختلف در هم ضرب شده اند. "مطالبات مدنی"، "مطالبات اقتصادی"، "مطالبات آموزشی و مهارتی" و "مطالبات ارتباطی" که ابعاد مختلفی دارند، در یکدیگر ضرب شده اند و نسل جدیدی از معترضان را به وجود آورده اند. این نسل به هیچ عنوان با شاخص هایی که پیش از این با عناوینی مثل دهه شصتی، دهه هفتادی و دهه هشتادی می شناختیم، قابل توضیح نیست. این نسل، نسلی معترض است که وجوه اعتراضی آن محدود به یک صنف در تقسیم بندی های کلاسیک نیست. این نسل، هویت پیچیده ای دارد که مطالبات آن مختلف است. هویت اعتراضی این نسل، هم به وضعیت اقتصادی در صحنه محلی، ملی و بین المللی توجه دارد و هم به مسائل و محدودیت هایی که در نتیجه پاندمی کرونا به وجود آمده است و راه هایی که در همین اثنا باز شده است.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: محدودیت هایی که در دوران کرونا به وجود آمد، خیلی از زوایای پنهان را برای این نسل آشکار کرد و نشان داد که دولت ملت های جدید اساساً چه نقشی در توسعه اقتصاد سیاسی و هویت های فرهنگی و اجتماعی همبسته آنها دارند. همینطور موقعیت ایران در منطقه نیز، که به دنبال ایجاد یک نظم سیاسی جدید در منطقه است و مقاومت هایی در مقابل این تلاش می شود، بسیاری از موضوعات را پیش روی آنها آورده است؛ صحنه هایی از مناسبات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی به جهت اینکه نظم مورد نظر حاکمیت از مشروعیت برخودار شود و واکنش های جامعه جهانی نسبت به این تلاش ها.
مدیریت دانشگاه ها نسبت به ساخت جدید هویتی دانشگاهیان ناآگاهند
وی خاطرنشان کرد: روی دیگر هویت نسل معترض فعلی، فردگرایی انتشار یافته ای است که البته حکومت ها به این فردگرایی توجهی ندارند. این فردگرایی در مقابل رویه دهه های اخیر حاکمیت قرار دارد که همواره از مردم نوعی اجتماع واحد و متحد را تقاضا کرده و هنوز هم می کند. در هویت اخیر، افراد به خود اجازه می دهند که ابراز عقیده و مخالفت کنند؛ همراهی نکنند و حتی در بعضی از مواقع چه به صورت فیزیکی و چه به صورت کنشگری در فضای مجازی آشکارا مخالفت کنند. به نقل از ایشان، تمام مواردی که به آنها اشاره شد، ارکان هویت اعتراضی معترضان و در اینجا کنشگران جدید دانشگاهی را شکل داده است.
دکتر ماحوزی با اشاره به اینکه مدیریت دانشگاه نسبت به ساخت جدید هویتی دانشجویان، استادان و کارکنانِ معترض ناآگاه است، خاطرنشان کرد: دانشگاه همچنان اصرار دارد دانشجویان و استادان و کارکنان را در قالب کلاسیک پیشین فهم کند و به کمک مقررات موجود آنها را کنترل کند. این تلاش، از اساس مبتنی بر مرزبندی میان دانشگاه و بیرون دانشگاه است. این درحالی است که هویت های جدید دانشگاهی اساساً حتی به هویت شهر دانشگاهی و یک سرزمین مشخص هم محدود نیست. نیروی متمرکز جوان دانشگاهی می تواند حسب کنشگری در فضای سیال فردمحور ملی و بین المللی و در دو ساحت سایبری و فیزیکی، صورت بندی های دقیق و آکادمیکی از مطالبات محلی و بین المللی داشته باشد. از همین رو است که وی در قالب مقررات دانشگاه موجود نمی گنجد و در مقابل مدیریت دانشگاه صف آرایی می کند. اینجا است که نوع جدیدی از اختلاف نظر بین بدنه مدیریت دانشگاه که به حاکمیت وصل است و بدنه قدرتمند مخالفان که تلاش می کنند مقابل حاکمیت بایستد، رقم می خورد.
مدیریت دانشگاه ها، میدان جدید دانشگاه ها را به رسمیت بشناسند
وی در پاسخ به این پرسش که"برخی از مسؤلان دانشگاه ها به لزوم گفتگو اشاره می کنند و بر این باور هستند که تنها چاره برای برون رفت از شرایط کنونی دانشگاه ها، گفتگو است. فارغ از این که گفتگو دارای شرایط و ضوابطی است و باید تمام این شرایط در نظر گرفته شود؛ اما به نظر نمی رسد که بتواند در شرایط کنونی اثرگذار باشد" توضیح داد: دو نوع گفتگو داریم که از لحاظ واژگانی مشترک لفظی اند و نه مشترک معنوی. آنچه فعلا تحت عنوان گفتگو در ادبیات رسمی ما دنبال می شود، نوعی اقناع سازی است. گفت وگویی که برای کاهش التهاب فعلی نیاز داریم، به هیچ عنوان اقناع سازی نیست بلکه گفتگو برای پیدا کردن چاره است.
دکتر ماحوزی با اشاره به اینکه در نخستین نوع گفتگو، یکی از طرفین خویش را دارای حق، شامل حق قانون گذاری و حق اجرا و حق نظارت می داند، خاطرنشان کرد: در این نوع، یکی از طرفین نه تنها خویش را محق می داند بلکه در خواست انقیاد، تبعیت و اجرای قوانین وضع شده را هم دارد. اما اگر این الگو، حتی وجهی از حقانیت را هم در خود داشته باشد، حداقل در شرایط اجتماعی فعلی نمی تواند از جایگاه اجتماعی مطلوبی برخوردار باشد. در چنین شرایطی باید از نوع دوم گفتگو سخن به میان آورد.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه نوع دوم گفتگو در خصوص یافتن چاره و فهمیدن اختلاف نظر است، خاطرنشان کرد: هر دو طرف باید خواسته های خویش را بیان کنند؛ بیان خواسته ها در میدان دانشگاه به معنای دنبال کردن خواسته های معترضان در صِرف عرصه فیزیکی توسط مدیریت دانشگاه نیست، چونکه چنانکه گفته شد، هویت و مطالبات دانشگاهیان محدود به این عرصه نیست و بنابراین مدیریت دانشگاه اگر خواستار گفتگو با کنشگران دانشگاهی است باید مطالبات آنها را در کلیت هویت آنها که در فضای فیزیکی و مجازی منتشر است، دنبال کند. به همین دلیل، فضای مجازی (سایبری) باید به رسمیت شناخته شود و کنشگری در آن با یک نگاه علمی و به صورت دقیق شناسایی شود. مدیریت دانشگاه باید میدان جدیدی که در فضای دانشگاه ابراز هویت می کند را به رسمیت بشناسد تا بتواند حرف خودش را بزند. متأسفانه مدیریت دانشگاه این میدان را نمی بیند و چه بسا نمی تواند آنرا ببیند. مدیریت دانشگاه با استفاده از الگوهای کلاسیک پیشین و دستورهای بیرونی، میدان شکل گرفته در دانشگاه ها را نادیده می گیرد. به رسمیت شناختن و مشروعیت بخشیدن به این میدان، تنها راهی است که برای کم کردن التهاب ها پیش روی مدیریت دانشگاه است.
ورود نیروی بیرونی با ساختار جامعه ایرانی ارتباط دارد
وی افزود: راهکارهایی همچون نسخه دردناک سرکوب یا وضع قوانین و مقرراتی که باعث ترس افراد شود، می تواند کار را برای مدتی جلو ببرد و حتی شرایط را برای مدتی آرام کند اما در درازمدت، میدان شکل گرفته در دانشگاه ها مسیر خودش را خواهد رفت و این شکاف به شکاف های پیشین اضافه خواهد شد.
دکتر ماحوزی در رابطه با ورود نیروهای امنیتی، نظامی و انتظامی به دانشگاه ها و به چالش کشیده شدن اعتراضات دانشگاهی خاطرنشان کرد: این مورد با ساختار اجتماعی جامعه ایران ارتباط دارد. جامعه ایران، به لحاظ تاریخی جامعه ای عمودی و تمامیت خواه بوده و در این تاریخ، به استثنای سالیان اخیر آن هم در بین بخشی از جامعه معترضان هر رویدادی که در آن اتفاق افتاده است، به نحوی توسط قدرتهای موثر کنترل شده است. مبحث ورود نیروهای بیرونی به میدان دانشگاه هم اجازه خویش را در همین بستر به دست می آورد و بنابراین محدود به دهه های اخیر نیست؛ از زمان تأسیس دانشگاه در ایران تا امروز، این مورد به انحاء مختلف انجام و تکرار شده است.
این استاد دانشگاه گقت: برای فهم این مورد میتوان مبحث ورود نیروهای بیرونی به دانشگاه را در جریان مقایسه کشور ما با کشورهایی که شبیه جامعه ما هستند و کشورهایی که شبیه ما نیستند، توضیح داد. عدم ورود نیروهای امنیتی به دانشگاه ها در کشورهایی که ساختاری باز و گشوده دارند، قابل فهم است. دانشگاه در کشورهایی که حیات سیاسی و اجتماعی گشوده ای دارند، از تعرض و مداخله نیروهای نظامی برکنار است. درمقابل، در کشوری که جامعه ساختاری بسته دارد و تمامیت خواهی را برمی تابد، دانشگاه شاهد سرکوب کنشگران دانشگاهی اش به بهانه های مختلف است تا در نهایت به خواسته های موردنظر نظام سیاسی گردن نهند. بنابراین نمی توان این مورد را بدون ساخت اجتماعی موجود توضیح داد. سخن اصلی در اینجا آن است که چطور می توان در حرکتی دیالکتیکی، به دانشگاه مستقل و جامعه آزاد دست یافت.
دانشگاه باید مکانی آزاد باشد
وی در پاسخ به این پرسش که "پیامدهای تکرار ورود نیروهای امنیتی و نظامی به دانشگاه ها برای جامعه ما چیست؟" بیان داشت؛ بزودی با دو کوچ جدی روبرو خواهیم شد؛ نوع اول کوچ و مهاجرت گسترده تر دانشجویان و استادان به خارج از کشور و یا بازگشت افراد متخصصی است که در این سال ها به کشور آمده و جذب شده اند که این در نهایت به تهی تر شدن دانشگاه ها و جامعه از نیروهای متخصص منجر می شود و حاکمیت و جامعه چوب آنرا می خورد. و کوچ دوم، کوچ از عرصه فیزیکی به فضای سایبر است. کنشگریِ مطالبه گرانه به اقتضای اجبار و یا حتی به اقتضای سرشت خود، از ظرفیت های فضای مجازی برای پیشبرد برنامه های خود بیشتر از پیش استفاده خواهد نمود و راه های جدیدی را در عرصه سایبر پیدا خواهد کرد؛ راه هایی که نیروی بیرونی نمی تواند در آن فضا، همچون گذشته باتونش را بر سر دانشجویان بکوبد. بدین نحو، هویت ها به فضای سایبر منتقل خواهند شد و کنشگری شکل متفاوتی به خود می گیرد که دیگر قابل کنترل نیست. بازهم در این شرایط، حاکمیت ضرر می کند.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: افراد دانشگاهی و غیر دانشگاهی همواره به حاکمیت گفته اند که دانشگاه مکانی است که باید آزادی داشته باشد؛ دانشگاه مکانی است که آزادی باید در آن تعریف و تدوین شود؛ مکانی است که حکومت، نهادهای قدرت و حتی جامعه باید بیشتر از قبل، گوش خویش را به دهان دانشگاه نزدیک کنند و حرف هایش را بشنوند. وقتی حاکمیت نمی تواند چنین شرایطی را تحمل کند باید در انتظار تبعات این نشنیدن ها هم باشد. به زودی، هر دو کوچ بزرگ را تجربه می نماییم و به نادرست، شرایط را برای تضعیف دانشگاه های فاقد استقلال و فاقد قدرت تکلم و فاقد فاهمه نقاد و شجاع و جستجوگر فراهم می نماییم.
دکتر ماحوزی در پاسخ به این پرسش "تصاویر و کلیپ های گوناگونی در فضای مجازی منتشر می شود که برخورد شدید با دانشجویان در بطن دانشگاه یا محیط خوابگاه را به تصویر می کشد. این برخورد خشونت آمیز چه تبعاتی می تواند همراه داشته باشد؟" اظهار نمود: حوادثی که اتفاق افتاده و می افتد، به صورت تصاعدی، بر سرعت حرکت اعتراضی و عدم پذیرش خواسته های معترضان توسط مدیریت دانشگاه ها، و به تبع آن، پیچیده تر شدن هویت معترضان اثر می گذارد و کار را از آنچه هست سخت تر و پیچیده تر می کند.
مسائل حقوقی میدان دانشگاه توسط دانشگاه ها مدیریت شود
وی با اشاره به اینکه مسائل حقوقی میدان دانشگاه باید توسط اداره حقوقی و انضباطی دانشگاه مدیریت شود، اظهار نمود: وقتی دانشگاه اراده و توانی برای حل مسائل داخلی ود ندارد یا اساساً بگونه ای مدیریت می شود که چنین اراده و توانی نداشته باشد، با ورود نیروهای بیرونی چه در چارچوب لباس شخصی یا لباس فرم رسمی، شرایط پیچیده تر می شود. هنگامی که نیروی بیرونی به دانشگاه ورود می کند و به خود اجازه می دهد افراد را گوشمالی دهد و آنها را به انقیاد خود درآورد و از الگوهای کلاسیک مدیریت دانشگاهی و بیرون دانشگاهی برای انقیاد نسل جدید هویتی استفاده می نماید، عمل و رفتار او همچون نفتی بر آتش عمل می کند و با این کار، آتش خشم هویت های جدید را خواه درون دانشگاه و خواه بیرون آن و خواه در کشور و خواه بیرون کشور شعله ورتر می کند. کسی که اسلحه اش را رو به سمت دانشگاه نشانه می گیرد و گمان می برد با این کار می تواند اعتراض درون دانشگاه را خاموش کند، متوجه نیست که هرم و گرمای شعله را بیشتر می کند.
وی افزود: تصمیم گیران باید به تاثیر منفی ورود نیروهای بیرونی به داخل دانشگاه توجه داشته باشند. به صورت مثال، مدت چندانی از آنچه که در دانشگاه شریف اتفاق افتاد، نمی گذرد. اما دیدید که همان برخورد ناشایست چگونه چند دانشگاه دیگر را تحریک کرد و اینک کار به جایی رسیده که اعتراضات تند و گاهی پرحاشیه، به دانشگاه های وزارت علوم محدود نمانده و به دانشگاه های علوم پزشکی هم تسری یافته است. اینک سه وزارت خانه "آموزش و پروش"، "علوم، تحقیقات و فناوری" و "بهداشت، درمان و آموزش پزشکی" و حتی دانشگاه آزاد هم درگیر شده اند. در این همه گیری اعتراض دانشگاهی، حتی دانشجویان خارج از کشور هم همراه شده اند و این کار را سخت تر کرده است.
دانشگاه ها چوب ضعف مضمون"آزادی آکادمیک" را می خورند
دکتر ماحوزی با اشاره به اینکه دانشگاه ها در توسعه معنای واژه "آزادی" نقش دارند، خاطرنشان کرد: نقش جنبش های دانشگاهی در جهت دادن به معنای واژه آزادی در سده اخیر زیاد بوده است تا جایی که اساساً دانشگاه توانسته ذیل این واژه، یک واژه خاص خود یعنی واژه "آزادی آکادمیک" را تعریف کند. این واژه خاص دانشگاهیان است و اهمیتی بسیار زیاد دارد چونکه بر هویت مستقل دانشگاه متفاوت و متمایز از هویت های دیگر، شامل هویت سیاسی و دینی و اقتصادی و اجتماعی و نظامی تاکید دارد و از آن در عرصه پژوهش، آموزش و کنشگری سود می جوید. این واژه باید در قاموس دانشگاه های ایران هم به صورت جدی تعریف و دنبال شود. بر مبنای مضمون همین واژه است که میتوان دیگرسپاری های وزارت علوم را مورد نقد جدی قرار داد و در مقابل هرگونه تعرضی به دانشگاه و محیط دانشگاهی ایستادگی کرد. چون که تنها ذیل این مضمون و با اجرای آن است که میتوان از دانشگاه ها، آزادی و رفاه جامعه و کشور را انتظار داشت و از اعتلای فرهنگی سخن گفت.
وی تصریح کرد: دانشگاه های ایران، چوب ضعف مضمون "آزادی آکادمیک" و عقب نشینی های مختلف خود و وزارت علوم را می خورند. دانشگاه ها گویی در کوشش برای ساختن هویتی ویژه خود علیل شده اند و یا اگر هم تلاشی کرده اند وزارت علوم نتوانسته این تلاش ها را تثبیت کند و آنها را از وضعیت تبعی و وابستگی و کوتاه مدتی نجات دهد. اگر هویتی برای این نهاد ساخته شده بود و مدیران دانشگاه مدیریت خویش را مدیون اجرای مفاهیم و نظریات خاص این هویت می دانستند و نه اجرای فرامین بیرونی، آنگاه وضع ما چنین نمی بود. اگر آنگونه می بود، دانشگاه می توانست به پشتوانه مقررات، قوانین و نظریه درون نهادی خود، در مقابل هرگونه تعرضی، چه خشن و چه نرم، مقاومت کند. اگر این وضعیت را می داشتیم، شاهد این همه درد، جور و تعرض نبودیم. لازم است دانشگاهیان در بلند مدت و کوتاه مدت در رابطه با منطق خاص فعالیت خود، متمایز از منطق کشنگری سیاسی و اجتماعی و اقتصادی و دینی و نظامی حرف بزنند و در عین ارتباط با تمامی این عرصه ها، راه خویش را از آنها جدا کنند. اگر چنین نشود، دانشگاه باز هم توسط نهاد سیاست، جامعه و غیره مورد تعرض قرار خواهد گرفت. بنابراین تا وقتی که این منطق خاص کنشگری تعریف و بر اجرای آن اصرار نشود، باید منتظر تعرض های مختلف بعدی باشیم.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب