بزرگترین تراژدی بشر به شهادت صحنه، ۵
در قاب ماه سکوت شکست
بازار مقاله: نمایش «در قاب ماه» به کارگردانی حسین مسافرآستانه که شرحی تلخ و شورانگیز از خالی کردن پشت صحنه دفاع از اسوه حق و حقانیت به بهای مشتی از سکه های طلای ابن زیاد است در بطن خود به مثابه فریاد بلند سکوت است که می گوید «پس از حسین؛ هیچ جای دنیا جای سکوت نیست!»
به گزارش خبرنگار تئاتر ایرنا، تئاتر به عنوان هنری وارداتی هر چند سابقه ای کمی بیش از ۱۵۰ سال در کشور دارد اما در نقطه مقابل، آیین ها و خرده روایت های نمایشی با سابقه چندین هزارساله در ایران رخ نمایی می کنند.
هم زمان با پذیرش دین هدایتگر و مبین اسلام شاهد گشودن آغوش آیین های کهن نمایشی در همراهی و همدلی با فرایض دینی و رخدادها و رویدادهای مذهبی در کشور بودیم و پس از ورود هنر تئاتر نیز هنرمندان این عرصه تلاش کردند تا همان راه موفق و پاسخ داده آیین های نمایشی در الگوبرداری از رخدادها، رویدادها و بازتاب زیست شخصیت ها و اسوه های تاریخ صدر اسلام و ائمه اطهار(ع) را این دفعه با زبانِ روایتی متفاوت در صحنه نمایش به مخاطبان عرضه کنند.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و با رشد تئاتر مذهبی و شکل گیری اینگونه هنری، شاهد ارتقای کمی و کیفی در تولید چنین آثاری بوده ایم و بطور قطع در همین راستا باتوجه به جایگاه والای ارادت شیعیان به حضرت امام حسین(ع)، نهضت و مکتب حسینی و شهدای دشت کربلا هنر تئاتر و هنرمندان آن در همراهی و همدلی با مخاطبان تلاش نموده اند بخش مهمی از روایت های تاریخی عاشورای ۶۱ هجری قمری را با زبان صحنه و شهادت آن با مخاطبان به اشتراک گذارند. این مهم خصوصاً در خلال تولید آثار مختلف و گوناگون در عرصه تئاتر حسینی که از آن به عنوان تئاتر سرخ نیز یاد می کنند، بروز یافته است.
طی قریب به بالای چهار دهه از پیروزی انقلاب اسلامی شاهد خلق آثار ماندگار و جریان ساز در عرصه تئاتر دینی کشور بودیم که به فراخور این ایام به معرفی آنها و جریان سازی شان بر روند تعالی تئاتر دینی کشور خواهیم پرداخت.
در پنجمین گزارش از سلسه گزارش های این عرصه به مرور و روایت تئاتر «در قاب ماه» به نویسندگی حمیدرضا آذرنگ و کارگردانی حسین مسافرآستانه می پردازیم.
سنت شکنی؛ نه در روایت که در محیط میزبانی
در قاب ماه برای اولین بار سال ۱۳۸۶ مصادف با ایام ماه محرم در مجموعه شهید شیرودی و سالن شهید افراسیابی پیشاروی جامعه مخاطبانی قرار گرفت
یکی از اصلی ترین دستمایه های مفاهیم، آموزه های دینی و محتوای مذهبی در تولید آثار تئاتری در کشورمان بهره مندی هنرمندان از ظرفیت والا و اقیانوس بی کران نهفته در مفهوم قیام حضرت اباعبدالله الحسین(ع)، حماسه کربلا و واقعه عاشوراست.
اگر از هنر تعزیه به عنوان ماندگارترین هنر آیینی ایران و بهره مند از رفتارهای نمایشی با قدمت بیش از ۳۰۰ ساله آن بگذریم؛ مفهومی به عنوان تئاتر دینی طی تاریخ بیش از ۴۰ ساله پس از انقلاب؛ بارها برای تولید اثری مورد توجه مخاطبان با بهره مندی از مفهوم ماندگار عاشورا دست به آزمون و خطا زده است.
اما فارغ از دید کمی؛ شاید به تعداد انگشتان دو دست بیشتر نتوانیم طی این بازه زمانی به آثاری اشاره نماییم که با وجود بهره مندی از چنین ظرفیت و اقیانوس بیکرانی توانسته باشند نام خودرا در خاطره جمعی مخاطبان برای همیشه محفوظ نگه دارند
بی شک یکی از این آثار، تئاتر «در قاب ماه» به نویسندگی حمیدرضا آذرنگ و کارگردانی حسین مسافرآستانه است. نمایشی که برای اولین بار قالب اجرای تولید تئاترهای دینی را از صحنه های آشنا اما بسته تماشاخانه ها و سالن های تئاتری بیرون کشید و با بهره مندی از علائم تئاتر؛ نمایشی میدانی را در برخورد مستقیم و بی واسطه با مخاطبان، به آنها عرضه نمود.
در قاب ماه برای اولین بار سال ۱۳۸۶ مصادف با ایام ماه محرم در مکانی که کمتر مخاطبی انتظار اجرای آنرا داشت یعنی مجموعه شهید شیرودی و سالن شهید افراسیابی پیشاروی جامعه مخاطبانی قرار گرفت که در کمترین حالت دوهزار و در بیشترین حالت تا ۶ هزار نفر را در هر اجرا میزبانی می کرد.
قلم شاعرانه در کنار محتوای مستند؛ راز توفیق «در قاب ماه»
نباید این مهم را فراموش کرد که در قاب ماه اثری تئاتری ست و فارغ از الگوها و انگاره های رفتارهای نمایشی مانند تعزیه، محیطی را برای اجرای خود فراهم نموده بود که تا قبل از آن هیچ گروه تئاتری جسارت تجربه آن را به خود نداده بود. یعنی استفاده کردن از یک استادیوم ورزشی برای ارائه اثر تئاتری به مخاطبان.
اما اگر پرسیده شود آیا بهره مندی از این عنصر برای ماندگاری این اثر در طول تاریخ تئاتر دینی و مذهبی در سالهای بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در کشورمان تا به امروز کافی بوده است پاسخ یک خیر قاطع و مطلق است!
چرا که با اهمیت ترین اصل ماندگاری هنر میان مخاطبان، ارتباط گیری، پذیرش مفهوم، موضوع و محتوایی است که آن تئاتر با واسطه هنرمندان به مخاطبانش ارائه می دهد.
حمیدرضا آذرنگ قلمی شیوا و شاعرگون در روایت آثار نمایشی دارد. او این دفعه در روایت یکی از حزن انگیزترین اتفاقات حقیقی تاریخ که خود بزرگترین صحنه تراژدی دینی و مذهبی جهان را رقم زده است با قلم شاعرانه اش رنگی دیگر به بازتاب محتوای قیام حضرت اباعبدالله الحسین(ع) و شهادت او و یاران با وفایش می زند.
در قاب ماه آنچنان که گفته شد روایت و داستانی از حماسه عاشورا را در بطن خود دارد و در حاشیه این روایت به عهدشکنی مردمان کوفه، پشت کردن به فرزند علی(ع) و یاران با وفایش می پردازد.
«سکوت» و «هلال» راوی باختن دفاع از حق به مشتی از سکه های طلای ابن زیاد
اما قصه اصلی در قاب ماه حکایت متفاوتی دارد. در قاب ماه قصه ای را از زاویه دید چهار شخصیت اصلی به مخاطب ارائه می کند که بستر تاریخی و زمانی آن محرم سال ۶۱ است. این دفعه قهرمانی به عنوان «نائله»، تلاش می کند تا برادر کوچکش «سکوت» که ناشنوا و گنگ است را برای معالجه نزد پزشکی در سوریه ببرد.
از سویی دیگر «هلال» جوانی ست که تلاش می کند مادر بیمار خودرا برای درمان به سوریه ببرد. این چهار نفر در بزنگاهی به نام کوفه به هم برخورد می کنند.
کوفه محلی برای جارچیان عبیدالله ابن زیاد است تا مردم را مقابل سپاه حضرت حسین(ع) متحد کنند. در این میان مخاطب با روایت قصه نائله، سکوت، هلال و ام هلال به سُست عنصری مردمان کوفه، پشت کردن آنها به امام و فریفته شدن انسان ها به وسوسه های نفسانی و مادی سکه های طلای ابن زیاد، دفاع از حق و حقانیت را به مشتی طلا می بازند.
وقتی سکوتِ «سکوت» می شکند
پس از حسین؛ هیچ جای دنیا جای سکوت نیست!
در این میان هلال با اذن مادر برای همراهی سپاه امام حسین(ع) به همراه سکوت راهی کربلا می شود. اما فرجام هلال در آخر نمایش سر بریده شده و آویخته به نیزه است که نصیب مادر بیمارش می شود. اینجا درست بزنگاهی است که قلم شاعرانه آذرنگ مخاطب را به «سکوت» برادر کوچک نائله که در تمام مدت ۷۰ دقیقه نمایش لب نگشوده بود با دیالوگی کوتاه معطوف می کند.
جایی که سکوت؛ فریاد بلندی می کشد و با این جمله نمایش تمام می شود که «پس از حسین؛ هیچ جای دنیا جای سکوت نیست!»
«در قاب ماه»، روایتِ فریادِ سکوت بر ظلمی است که بر فرزند علی(ع) و نوه رسول مکرم اسلام رفت. که این خود تلخ ترین، شورانگیزترین و غم انگیزترین حماسه بشریت را پیش چشمان هر مخاطبی ترسیم می کند
جمع شدن تمامی دانه های تسبیح و گره خوردن آنها چون دانه های زنجیر در متن روایت در قاب ماه و کارگردانی دقیق و بازیگری قدرتمند آنست که سبب شده در قاب ماه طی بازه زمانی چهار دهه اخیرتاریخ تئاتر کشورمان با وجود اجرای محدود طی چهار سال از سال ۱۳۸۶ تا سال ۱۳۸۹، دامنه وسیعی از مخاطبان را به خود جذب نماید و بتواند یکی از ماندگارترین آثار تئاتری در زمینه تئاترهای دینی با محوریت حماسه حسینی را در خاطره جمعی عموم مردم ایران ثبت و ضبط کند.
نائله؛ هلال و ام هلال
نفرین... نفرین بر این شهر که عاطفه اش نیز به درهم و دیناری خریدنی است
در اختتام این نوشتار قسمتی از گفتگوی نائله؛ هلال و ام هلال را با قلم حمیدرضا آذرنگ در قالب نمایشنامه در قاب ماه با هم مرور می کنیم:
نائله: ای کاش خشک شود تمامی آب های این دیار، از تشنگی هلاک شوند تمامی مردمانش که حتی کاسه ای آب از سر رحم به رهگذری نمی بخشند (به سکوت) برخیز تا برویم طالع رسیده من...
سکوت: حکیم گفت ۱۰۰ سکه برای زبان آوردنت. نفرین به این شهر که یاغیانش همان ۲۰ سکه مان را هم ربودند. نزدیک بود زبان مرا نیز از قفا درآورند. (می خواهد از چاه آب بکشد) وای من... تو نیز شنیدی؟ صدای دوزخ از عمق چاه شنیدم، حرارت آتش بود. انگار دل این سرزمین آتش گرفته. برخیز تا برویم از این نفرین کده...
هلال: نفرین... نفرین بر این شهر که عاطفه اش نیز به درهم و دیناری خریدنی است. شنیدی؟ حتی پناهگاهی را برای لحظه ای آرمیدن از ما دریغ کردند...
مادر: آب! تشنه ام هلال... آب...
هلال: مدت زیادی است که مادرم آب نمی نوشد. عطش دارد اما آب نمی نوشد...
منبع: بازار مقاله
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب