مروری بر میراث امام خمینی (ره) در صحنه تئاتر
بازار مقاله: هر چه هنر تئاتر ایران در تولید آثاری با محتوای انقلاب و دفاع مقدس کارنامه قابل قبولی از خود به یادگار گذاشته، در بازتاب شخصیت و حرکت انقلابی حضرت امام خمینی (ره) کمتر توفیقی طی چهار دهه اخیر داشته است.
مناسبت ها، حوادث و رویدادهای ملی و مذهبی در تقویم هر جامعه ای محملی برای برگزاری مراسم، بزرگداشت و پاسداشت آن رویدادها به حساب می آید. گاه آن رویدادها و حوادث مختص به اقلیم، فرهنگ، بوم و جغرافیای یک سرزمین است و گاه چنان عظیم و رفیع که مرزهای آنرا درنوردیده و به اتفاق و رویدادی جهانی بدل شده است.
مکثی بر خرداد پرحادثه تقویم شمسی
در میان ماه های تقویم خورشیدی، خرداد برای ایرانیان ماهی است که عمیقا با ریشه های بنیانگذار کبیر انقلاب شکوهمند اسلامی و تاریخ انقلاب گره خورده است.
سوم خرداد ۱۳۶۱ که در گرماگرم روزهای خون و حماسه هشت سال جنگ تحمیلی خبر شیرین آزادسازی خرمشهر مرهمی بر مصائب تلخ آن روزها بود و خود آغازگر مسیر پیروزی های مستمر رزمندگان کشورمان در مقابل لشگر بعث به شمار می رفت.
حماسه و قیام خونین ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ که یکی از با اهمیت ترین استوانه های شکل گیری موج اعتراضات مردمی در مقابل رژیم پهلوی با هدایت و رهبری حضرت امام خمینی (ره)، آغازگر مسیر مبارزاتی و انقلابی ایرانیان تا بهمن ۱۳۵۷ و پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی به رهبری حضرت امام است.
۱۴ خرداد ۱۳۶۸، مصادف با ارتحال و عروج ملکوتی حضرت امام خمینی (ره) است. اسوه و رهبری که بزرگ ترین انقلاب، طولانی ترین جنگ و عظیم ترین مراسم خاکسپاری تاریخ در قرن بیستم را به محوریت پرگار عظیم شخصین معنوی و رهبری قدرتمندش ترسیم کرد.
افسوسی بزرگ برای عرصه هنرهای نمایشی
زبانِ فرهنگ از یک سو و تولیدات هنری از سویی دیگر بعنوان یکی از مهم ترین مؤلفه های تمدن ساز در تقویم تاریخ جهانی، از مهم ترین ابزارهایی به شمار می رفته که انسان ها بواسطه آن توانسته اند بر چنین رویدادها، مناسبت ها و حوادث ملی و مذهبی تقویمی شان نه فقط صحه گذاشته که با تولیدات مختلف، محور و دلیل آن اتفاق و رویداد ثبت شده را به مفهومی فراگیر و جریان ساز در طول سال بدل کنند.
شخصیت، سیره، سلوک، منش اخلاقی و رهبری معنوی و مقتدرانه حضرت امام خمینی (ره) در کنار بُعد عرفانی ایشان به تنهایی دارای چنان ظرفیت های عمیق و بنیادینی است که در نگاهی فراگیرتر در غالب تولیدات فرهنگی و هنری بعنوان یکی از شیوه های تاکید بر این مرد جریان ساز تاریخ ایران و جهان از یک سو و از طرفی کوشش برای جریان سازی و معرفی ایشان و تمام میراث عظیمش در لزوم همدلی و خروش مستضعفان بر مستکبران در تمام جهان می تواند دستمایه خلق شاهکارهای مختلفی در زمینه های مختلف فرهنگی و هنری به شمار آید.
اما دریغ که عرصه هنرهای نمایشی (تئاتر و سینما) به هیچ وجه نتوانسته با گذشت بیش از سه دهه از ارتحال ایشان و بیش از چهار دهه از انقلابی که رهبری و سکانداری اش را نمایندگی کردند، کارنامه ای مقبول در برخورد با این نام و حرکت ماندگار بجای بگذارد.
در ادامه به مرور آثاری می پردازیم که در بازتاب میراث عظیم حضرت امام خمینی (ره) در صحنه تئاتر توانسته اند در تقویم هنرهای نمایشی ایران، نامی برای خود ثبت کنند. منبع اسامی آثار ذیل تاریخ های اشاره شده آرشیو اداره کل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.
سکوتی به بلندای دو دهه با تک مضراب ها
در دهه های ۷۰ و ۸۰ با وجود علاقه قلبی اکثریت مردم به امام و شناخت وسیع از شخصیت ایشان در جامعه، کمبود زیرساخت ها، عدم سرمایه گذاری و برنامه ریزی مناسب، عدم توجه مخاطبان عام به حوزه تئاتر، نبود ایده خلاق، کمبود نمایشنامه نویسان حرفه ای و شانس اندک کارگردانان صحنه ای تئاتر برای گرفتن سالن اجرا که اغلب آنها را به سمت اجرای نمایشنامه های مطرح خارجی هدایت می کرد، از با اهمیت ترین دلایلی بود که شاید بتوان بعنوان موانع ورود به موضوعات جدید بیان کرد.
در این دو دهه حتی در روزهای رحلت امام خمینی (ره) نیز عمده نمایش ها حول محور آثار مذهبی مثل تعزیه، نقالی، پرده خوانی و غیره می چرخید و متاسفانه تا اواخر دهه ۸۰ قلیل آثاری را می دیدیم که متمرکز به این مساله باشند.
اجرای نمایش های خیابانی وقتی کسی می بخشد...، خانه دوست کجاست و دعوت همگی به نویسندگی و کارگردانی خیرالله تقیانی پور، نمایش صحنه ای شب مهتابی به کارگردانی حجت مقدم و نمایش های رادیویی قتل در چاپخانه مرکزی به نویسندگی مهام میقانی، محرم عزیر به نویسندگی رضا شاهبداغی و... را باید با اهمیت ترین اقدامات هنرمندان تئاتر در این دو دهه در معرفی شخصیت بزرگ و جریان سلز رهبر و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران بدانیم و بنامیم.
دهه ۹۰؛ گام های جدی برای تحقق هدفی بنیادین
ورود به دهه ۹۰ را بی گمان باید شروع توجه ویژه به اسوه بی بدیل تاریخ معاصر ایران بدانیم که جای خالی آن تا سال ۹۲ در تئاتر کشور محسوس بود و اگر از کنار قلیل نمایش هایی که در طول بیش از ۲۰ سال از رحلت ایشان و با نگاهی عمیق تر بیش از نیم قرن از شروع فعالیت سیاسی ایشان بگذریم، حتی در روزهای و مناسبت ها نیز فعالیت تئاتری خاصی را شاهد نبودیم.
عجیب تر آنکه حتی در ایام ۱۴ و ۱۵ خرداد که سیل جمعیت از شهرهای مختلف برای حضور در مرقد مطهر ایشان به تهران حاضر می شدند نیز بجای توجه به مقام ایشان، تئاترهای مذهبی شامل تعزیه، پرده خوانی اجرا می شد. پس اگر بگوییم تا سال ۱۳۹۲ توجه به جایگاه امام خمینی (ره) در تئاتر مغفول مانده است، سخن به گزاف و بیراه نگفته ایم.
هرچند با ورود به این سال نیز شاهد شروعی طوفانی در این عرصه نبودیم. در این مجال گذری کوتاه بر عملکرد هنرمندان و مسئولان تئاتر در معرفی امام خمینی (ره)، آثار، سبک زندگی، دیدگاه ها و منش معنوی ایشان داریم.
همایش-نمایش طلوع خرداد؛ گامی مهم اما بدون استمرار
یادواره طلوع خرداد بااینکه بر قیام ۱۵ خرداد متمرکز بود و تلاش داشت یاد آن ایام را در دل مردم زنده کند، اما بی گمان محوریت اصلی خودرا بر جایگاه ویژه امام خمینی (ره) بعنوان یک رهبر محبوب، آغازگر قیام و بنیانگذار انقلاب شکوهمند اسلامی قرار داد.
کلید این یادواره در سال ۹۲ با محوریت شهر ورامین زده شد. در این سال که بر تئاتر خیابانی تاکید شده بود، ۱۳ نمایش از ۱۵ تا ۱۸ خرداد به اجرا درآمد.
در دومین یادواره که از ۱۵ تا ۱۹ خرداد ۹۳ برگزار شد، ۵۰ اثر از ۲۲ استان کشور به دبیرخانه ارسال شد که ۱۲ اثر به اجرا گذاشته شدند.
سومین یادواره طلوع خرداد نیز میزبان ۱۰۰ اثر از ۲۰ استان کشور بود که در نهایت از میان آنها ۸ نمایش صحنه ای و ۱۲ نمایش خیابانی مجوز اجرا گرفتند.
این همایش طی سالهای ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۴ نشان داد می تواند در صورت ادامه مسیر به یکی از رویدادهای مهم و موثر با محوریت بازتاب سیر و سلوک و شخصیت معنوی رهبر و بناینگذار انقلاب شکوهمند اسلامی باشد طی سالهای ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۸ رو به خاموشی رفت.
معراج نور؛ همایش-نمایشی با حضور ۵ کارگردان مطرح تئاتر خیابانی
همایش-نمایش خیابانی معراج نور همچون دیگر رویدادهای نمایشی بود که در سال ۹۴ و همزمان با سالروز رحلت امام خمینی (ره) از ۱۳ تا ۱۵خرداد انجام شد.
در این همایش، پنج عنوان نمایش خیابانی پانزده خرداد به کارگردانی علی عمرانی، لکه سرخ بر برگ سبز به کارگردانی شهاب راحله، پرواز به کارگردانی علی محمد رادمنش، طلوع خرداد کاری از روح الله سنایی و بی نشان اثری از پژمان کاشفی در محوطه مرقد مطهر حضرت امام خمینی(ره) و محوطه مجموعه تئاترشهر به اجرای عموم درآمدند.
تئاتر مردمی خرداد، موفق ترین رویداد نمایشی با محوریت حضرت امام خمینی (ره)
همایش ملی تئاتر مردمی خرداد از سال ۱۳۹۳ با محوریت قرار دادن نقش و جایگاه امام خمینی (ره)، سبک زندگی، مبارزات، سفارش ها، تاثیرات ایشان در دو بخش صحنه ای و خیابانی انجام شد.
این همایش سال قبل (۱۳۹۹) پنجمین مرحله خودرا از ۸ تا ۱۵ خرداد در ۱۰ استان تهران، آذربایجان شرقی، اصفهان، ایلام، لرستان، قزوین، گیلان، کرمان، البرز و مرکزی در بخش های صحنه ای، خیابانی، جنبی، نقالی و پرده خوانی برگزار کرد.
هر چند شیوع کرونا و موج چهارم آن برگزاری این رویداد در سال ۱۴۰۰ را با اما و اگرهایی مواجه کرده بود هنرمندان نمایش استان تهران با وجود تمام سختی های تولید و اجرای عمومی آثار در دوران شیوع و همه گیری ویروس کرونا با محوریت نمایش خیابان آثاری تولید و اجرا کردند. در نهایت هفت نمایش از ۱۳ تا ۱۵ خرداد ۱۳۹۹ با محوریت قیام خونین ۱۵ خرداد، نقش رهبری حضرت امام خمینی (ره)، شخصیت فردی و اجتماعی امام رنگ اجرا را به خود دیدند و امید استمرار این رویداد ملی در سالهای آتی را میان هنرمندان تئاتر کشور بار دیگر زنده کرد.
دست بالای استان اصفهان با جشنواره تئاتر روح الله
جشنواره تئاتر روح الله نخستین بار در اواخر سال ۱۳۹۶ با هدف اشاعه و ترویج اندیشه حضرت امام خمینی(ره) و نیز گرامی داشت پدیدآورندگان و تولید کنندگان این آثار در سه بخش نمایشنامه نویسی، نمایش صحنه ای و نمایش خیابانی در اصفهان انجام شد.
در دومین جشنواره نیز که از ۷ تا ۱۱ اسفند ۹۷ انجام شد ۱۰۲ اثر در بخش اجرای آثار تئاتری و ۹۸ اثر در بخش نمایشنامه نویسی به دبیرخانه رسید که از بین آنها ۸ اثر تئاتری در بخش صحنه ای، ۷ نمایش در بخش خیابانی و یک تئاتر در بخش ویژه کودک و نوجوان به مرحله نهایی و اجرا رسیدند.
درگیر شدن از اواخر سال ۱۳۹۸ با ویروس کرونا استمرار این رویداد را با وقفه مواجه کرد اما مسئولان برگزاری این یادواره نمایشی تاکید نمودند با برطرف شدن شرایط کرونا و بازگشت سلامت به کشور بار دیگر این یادواره نمایشی را به شکل سابق برگزار خواهند کرد.
نمایش هایی که برای اجرای عموم تولید شدند و به صحنه رفتند
با شروع دهه ۹۰ در کنار همایش ها و یادواره هایی که محوریت خودرا بر شخصیت بزرگی چون امام خمینی (ره) قرار داده بودند و در هریک طیف هایی از هنرمندان تئاتر حضور داشتند، نمایش هایی نیز با الهام از خاصیت ها و خصوصیات بارز ایشان به صحنه رفتند.
روایتی تاریخی از زمان آدم و حوا تا رحلت امام خمینی (ره) در منظومه ملکوت
منظومه ملکوت به کارگردانی شهریار رشیدعلی پور و به مناسبت رحلت امام خمینی (ره) از نیمه خرداد ۱۳۹۰ در تالار وحدت اجرا شد.
در منظومه ملکوت که نمایشی بدون متن بیشتر مبتنی بر حرکت بود، ۴۰ بازیگر به ایفای نقش پرداختند. روایتی تاریخی از زمان آدم و حوا تا زمان رحلت امام خمینی (ره) محوریت خط داستانی منظومه ملکوت را شامل می شد.
محسن گودرزی، عامر مسافرآستانه، بهروز پوربرجی، حمیدرضا جوکار، الهام جعفرنژاد، ایده ابوطالبی، الناز تاریخی، تهمینه شهمیر، امیر محمودی، بهادر فاضل و... همچون بازیگران این نمایش بودند.
دره گل زرد و اقتباسی از کتاب سه دیدار اثر زنده یاد نادرابراهیمی
نمایش دره گل زرد به نویسندگی و کارگردانی مهدی حاصل پور از ۱۳ تا ۲۴ خرداد ۱۳۹۲ در سالن قشقایی تئاترشهر به صحنه رفت. در این نمایش که به شیوه روایی به شرح زندگی امام خمینی (ره) و وقایع مهم چند دوره تاریخی می پرداخت بهمن عباسپور، کیومرث قنبری آذر، حامد دولت آبادی، مجتبی بتوندی، مهسا ایرج پور، مینا پناهی، محسن روشنی ایفای نقش می کردند.
این نمایش بر طبق کتاب سه دیدار اثر زنده یاد نادرابراهیمی، در سی ودومین جشنواره بین المللی تئاتر فجر نیز در ۹ و ۱۰ بهمن ۱۳۹۲ نیز به صحنه رفت.
راهمرد ترکیبی از نمایش های سنتی ایران در بازتاب شخصت امام خمینی(ره)
نمایش راهمرد به طراحی، نویسندگی و کارگردانی حامد هوشیاری اجرای خودرا از روز سه شنبه ۲۵ مهر ۱۳۹۶ در پلاتو اجرای تئاترشهر شروع کرد.
این نمایش که علاءالدین قاسمی و بابک والی بعنوان بازیگر در آن حضور داشتند، با گذری بر قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، به کنکاش شخصیت امام خمینی(ره) پرداخت و با روشی نو و بدیع، نقالی و تعزیه را در هم آمیخت و روایتی تازه از زندگی امام خمینی ارائه کرد.
نمایش راهمرد در همایش از عاشورا تا اربعین و سی وششمین جشنواره بین المللی فجر (۱۳۹۶) نیز به صحنه رفت.
اقتباسی از جلد ۲۱ صحیفه امام خمینی (ره) در این ره که می روی
نمایش این ره که می روی نوشته مصطفی جعفری جوزانی و کارگردانی محمد هاشم زاده برای نخستین بار در بهمن ۱۳۹۶ در سالن اصلی مجتمع فرهنگی فرشچیان اصفهان به صحنه رفت و سال ۱۳۹۷ نیز در تماشاخانه ماه حوزه هنری به مدت دو شب اجرا شد.
در این نمایش که نمایشنامه آن اقتباسی از جلد ۲۱ صحیفه امام خمینی (ره) در باب منشور روحانیت است و در آن امام خمینی (ره) از متحجرین مقدس نما گلایه می کند، سیدعلیرضا بدری، علیرضا ابراهیم قزوینی، حمیدرضا مشتاقی و احمدرضا عبداللهی به ایفای نقش پرداختند.
نگاهی فقهی حضرت امام خمینی (ره) در آبی مایل به صورتی
نمایش آبی مایل به صورتی از آن دست نمایش هایی بود که تمرکز خودرا بر یکی موضوعات پیچیده عصر حاضر یعنی تغییر جنسیت قرار داد و طی آن هنر فقهی امام خمینی(ره) را به رخ کشید.
این نمایش که به نویسندگی و کارگردانی ساناز بیان و بازی نسیم ادبی، آناهیتا اقبال نژاد، مرضیه بدرقه، عاطفه رضوی، امید سلیمی، بهنام شرفی، محمدهادی عطایی، گیتی قاسمی، ستایش محمودی، امین میری و آذین نظری از ۶ آذر تا ۲۶ اسفند ۹۶ در تماشاخانه پالیز به اجرا در آمد و سپس به جشنواره بین المللی فجر راه پیدا کرد، بر فتوای مشروعیت تغییرجنسیت در ایران از طرف امام خمینی (ره) در سال ۱۳۶۴ متمرکز است.
«۲U Turn» ترسیم مسیر زندگی انسان در صراط مستقیم با توجه به آیات قرآن و سخنان امام خمینی (ره)
نمایش ۲U Turn با طراحی و نویسندگی داریوش نصیری و مرتضی وکیلیان و کارگردانی داریوش نصیری در بخش آثار چهل سالگی انقلاب اسلامی در سی وهفتمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر (۱۳۹۷) اجرا شد.
نمایشنامه این اثر که تمرکز خودرا بر قانون مداری، رعایت نکردن قوانین الهی و انسانی توسط گنهکاران، فرصت یکباره انسان به منظور زندگی، لزوم حرکت انسان در صراط مستقیم، حق الناس و ولایت فقیه قرار داده بود، برمبنای آیاتی از قرآن کریم، سخنان حضرت امام خمینی (ره)، اصل پنجم قانون اساسی و شعر انسانم آرزوست مولانا به رشته تحریر در آمد.
این نمایش در چند اپیزود مختلف به مقاطع پیروزی انقلاب اسلامی، دفاع مقدس، ایران در راه سازندگی و ایستادگی ایران در مقابل مستکبران اشاره دارد.
«دلارام ناآرام» روایت دختری که با نامه امام خمینی(ره) متحول شد
نمایش دلارام ناآرام کاری از نرگس صابری بعد از اجرا در شانزدهمین جشنواره تئاتر مقاومت، هفتم آذرماه ۹۷ در تالار سایه به صحنه رفت.
این نمایش که بر گونه تئاتر انقلاب و دفاع مقدس متمرکز بود، زندگی دختری را به نمایش می گذرد که در سالهای قبل از انقلاب به گروه مجاهدین خلق گرایش پیدا می کند و دستور می گیرد تا امام خمینی(ره) را در نوفل لوشاتو ترور کند اما در آنجا با نامه امام مواجه می شود و...
نمایش دلارام ناآرام در بهمن ۹۷ نیز مدتی در تماشاخانه ماه حوزه هنری نیز به صحنه رفت.
ادای دین هنرمندان نمایش خیابانی به سی امین سالگرد ارتحال حضرت امام (ره)
روزهای ۱۴ و ۱۵ خرداد ۱۳۹۸ دو گروه تئاتر خیابانی به همت کانون تئاتر خیابانی اداره کل هنرهای نمایشی درمجموع با ۱۰ اجرا در محوطه حرم بنیانگذار انقلاب اسلامی با حاضران در مراسم سی امین سالگرد ارتحال حضرت امام (ره) همراه شدند.
طی این دو روز، نمایش کارنامه خرداد به نویسندگی و کارگردانی سعید خیراللهی با بازی مصطفی کولیوندی و مالک آبسالان و نمایش حاجت به نویسندگی هما پریسان و کارگردانی احمد صمیمی، با بازی او به همراه احمد جعفری در ۱۰ نوبت اجرا شد.
مهمان ما و سه دیدار دو مجموعه قدرتمند رادیوتئاترها
در سال ۱۳۹۹ مجموعه رادیویی میهمان ما به کارگردانی نازنین مهیمنی و سه دیدار به کارگردانی بهرام ابراهیمی در اداره کل هنرهای نمایشی رادیو تولید و در روزهای ارتحال حضرت امام خمینی(ره) بوسیله شبکه های رادیویی روی آنتن رفت.
مجموعه نمایشی سه دیدار برمبنای کتابی با همین عنوان (اثر زنده نام نادر ابراهیمی) تنظیم رادیویی شده بود که روایتگر مقاطعی از نوجوانی و جوانی امام خمینی(ره) بود.
مهمان ما نیز درباره خالد طلبه‌ی جوانی است که در شهر نجف زندگی می کند. او که شیفته‌ی دیدار امام خمینی (ره) شده، شب ها زمانی که حضرت امام برای زیارت ضریح حضرت علی(ع) داخل حرم می شوند، با دیدن ایشان روحیه‌ی خاصی پیدا می کند و...
منبع: marketdoc.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب