یخچال های تاریخی ابركوه، نماد سازگاری با اقلیم گرم و خشك كویر
به گزارش بازار مقاله ایرنا- همه تمدن های بزرگ بشری در كنار رودخانه های بزرگ و در مناطق خوش آب و هوا شكل گرفته و مناطق خشك و بیابانی كانون های مناسبی برای شكل گیری جوامع بزرگ انسانی نبوده است؛ به همین علت، آثار تاریخی زیادی در این گونه مناطق یافت نمی شود؛ اما استان یزد در این حوزه یك استثنا به حساب می آید.
استان یزد با بیشتر از ۶ هزار و ۵۰۰ اثر تاریخی که تابحال یکهزار و ۷۲۰ مورد آن ثبت ملی و پنج اثر هم در یونسکو به ثبت جهانی رسیده و همینطور با حدود ۲ هزار و ۲۷۰ هکتار بافت تاریخی در گرم و خشک ترین اقلیم در مرکز ایران، در سایه همزیستی مسالمت آمیز ادیان مختلف و سازگاری بی بدیل انسان با طبیعت کم آب دریچه ای پرارزش از فرهنگ ایرانی ها را در مقابل روی جهانیان گشوده است.
حفر قنات های مختلف که ۲ رشته آن به نامهای قنات زارچ و حسن آباد در لیست میراث جهانی ثبت شده و در کنار آن آب انبارها و یخچال های خشتی گوناگونی همگی گویای اندیشه و همت بلندی است که منابع آب مورد نیاز برای تداوم حیات را در این خطه کویری فراهم نموده است.
یخچال های خشتی که در جای جای استان یزد می توان آثار آنها را مشاهده کرد همچون بناهای تاریخی در استان یزد است که سازگاری با اقلیم کویر را برای مردان این دیار فراهم می ساخته است، در بین آثار و بناهای تاریخی و طبیعی مختلف شهرستان ابرکوه، برخی از یخچال های تاریخی خشتی در مناطق مختلف این شهر تاریخی خودنمایی می کند.
یخچال های تاریخی خشتی ابرکوه اکثرا در مناطقی پر جمعیت در این شهرستان بنا شده تا نیاز مردم را برای تأمین یخ در فصل تابستان تأمین کند، یکی از این یخچال ها که در ورودی شهر ابرکوه از سمت جاده فارس قراردارد، مورد توجه مسافران و گردشگران قرار گرفته و معمولا شروع بازدید از آثار تاریخی استان یزد و ابرکوه برای مسافرانی که از مسیر استان فارس به این استان سفر می کنند، دیدار از این اثر تاریخی است.
یکی از کارشناسان میراث فرهنگی ابرکوه در مورد یخچالی های تاریخی ابرکوه به گزارشگر ایرنا اظهار داشت: سازه های مخروطی شکل مشهور به یخچال که در شهرستان ابرکوه در دوره قاجاریه ساخته شده، محل نگهداری یخ برای فصل تابستان بوده است.
عباس قدیریان اضافه کرد: یخچال ها خشتی عموما دارای معماری خاص و مخروطی شکل با مصالح خشت وگل هستند که به صورت پلکانی از نمای بیرونی و با ارتفاع های مختلف و اکثرا در حدود ۲۰ متر ساخته شده اند.
وی افزود: قدمت یخچال های موجود در ابرکوه به دوران قاجار بازمی گردد اما شواهدی از وجود این سازه ها در پیش از آن و دوران رونق جاده ابریشم هم وجود دارد که ساخت، نگهداری و انبار یخ درگذشته به وسیله این سازه ها انجام می شده است.
قدیریان یادآورشد: ساخت و معماری منحصر بفرد یخچال ها به گونه است که امکان نگهداری بهتر و در زمان بیشتر یخ را در اقلیم گرم و خشک کویر فراهم ساخته و نحوه چیدمان خشت سازه و ایجاد دیوارهای سایه انداز و زمان شروع و چگونگی تولید یخ و عایق کاری آن، از خصوصیت های معماری این سازه های خشتی محسوب می شده است.
یخچال های خشتی دارای قسمت هایی برای تولید یخ بودند
این کارشناس میراث فرهنگی افزود: هر یخچال دارای قسمت هایی چون دیوارهای سایه انداز، حوضچه های تولید یخ، جوی های انتقال آب به چاله وسیع و گود مخروطی شکل برای انبار مقدار زیاد یخ در زیر سازه اصلی مخروطی شکل است.
وی تصریح کرد: دیوارهای گردچین یخچال ها در پایین دارای قطر زیاد است و هر چه به رأس مخروط آن نزدیک می شود از قطر دیوار کاسته شده و گاهی در معماری برخی یخچال ها برای تقسیم و کم کردن فشار بر قسمت های زیرین سازه، بیرون آنرا به صورت پله پله و مطبق می ساخته اند.
قدیریان افزود: ورودی یخ ریز مخازن معمولأ رو به شمال قرار داشته و در محل ورودی به داخل حوضچه یخ، سطحی شیب دار برای انتقال آسان یخ به حوضچه ها تعبیه شده است.
این پژوهشگر میراث فرهنگی اضافه کرد: یخچال ها اغلب دارای ۲ در هستند که یکی در سمت شمال و دیگری در سمت جنوب قرار دارد که در زمستان از درب شمال و در تابستان از درب جنوبی استفاده می شده و یخچالدار از راه این درها، یخ را تحویل مشتری می داده و برای حفظ دما هنگامی که از یکی از درها استفاده نمی شد، آنرا با یک تیغه خشت و گل مسدود می کردند.
ابرکوه دارای چهار باب یخچال خشتی تاریخی است
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ابرکوه در گفت و گو با گزارشگر ایرنا با بیان اهمیت یخچال های خشتی در تأمین یخ مورد نیاز مردم در تابستان سوزان کویر، اظهار داشت: ابرکوه که یکی از شهرهای هدف گردشگری کشور است، دارای جاذبه های تاریخی و طبیعی گوناگونی است که چهار باب یخچال خشتی تاریخی همچون آثار تاریخی این شهرستان است.
حمید مشتاقیان با اشاره به اینکه زمان بنای یخچال های این شهرستان دوران قاجاریه است، اضافه کرد: یخچال های آقازاده با شماره ۷۷۵۲ در ۱۳۸۱/۱۲/۱۷، فتح آباد با شماره ۶۳۰۵ در ۱۳۸۱/۰۷/۰۷،
یخچال هک با شماره ۶۳۲۱ در ۱۳۸۱/۰۷/۰۷ و یخچال برزن یا (بیژزنگ) با شماره ۱۵۱۴۵ در تاریخ ۱۳۸۴/۱۲/۲۴ در لیست آثار ملی به ثبت رسیده اند.
تعدادی از علاقمندان به میراث فرهنگی، تاریخی و طبیعی ابرکوه در گفت و گو به گزارشگر ایرنا حفظ، نگهداری و حراست از این بناهای و سازه های تاریخی و کم نظیر که برخی از آنها به ثبت ملی رسیده، را مورد تاکید قرار دادند.
حسین فلاح زاده یکی از علاقمندان به آثار تاریخی اظهار داشت: با این که بارها درخواست ایمن سازی مسیر یخچال ها عرضه شده اما هنوز اقدامی برای آن انجام نشده و در گذشته بعضی از این سازه ها به محل تجمیع زباله تبدیل گشته بود که با رسیدگی به این مورد از ریختن زباله در این مکان جلوگیری شده است.
ابرکوه یکی از ۱۴ شهر نمونه گردشگری ایران
ابرکوه یکی از ۱۴ شهر نمونه گردشگری ایران به حساب می آید که از ۴۰۰ اثر تاریخی، طبیعی و فرهنگی برخوردار می باشد و مردادماه سال ۱۳۹۵ بافت تاریخی این شهر به وسعت ۱۶۲ هکتار در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
تاکنون ۱۴۶ اثر تاریخی و طبیعی ابرکوه در لیست آثار ملی به ثبت رسیده که از این تعداد هفت اثر ناملموس، چهاراثر طبیعی، موزه های مردم شناسی خانه صولت و عبرت (خانه حسینیان)، مسجد بیرون منزلگاه امام رضا (ع)، خانه آقازاده، خانه های قدیمی، دهکده توریستی تیرجرد، قلعه های تاریخی، مسجد جامع، گنبدعالی، سرو ۴۵۰۰ ساله، سرو دو هزار و ۲۰۰ ساله و بافت ۱۶۲ هکتاری تاریخی از آثار ثبت شده است.
مرکز شهرستان ۵۵ هزار نفر ابرکوه در ۱۴۰ کیلومتری جنوب غربی شهر یزد و در راه جاده اصلی یزد - شیراز قرار دارد و فاصله این شهر تا شیراز ۳۰۰ کیلومتر و تا اصفهان ۲۸۰ کیلومتر است.
منبع: marketdoc.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب