چرا زنان در سینمای دفاع مقدس كم رنگ شدند؟
به گزارش بازار مقاله یکی از کارگردانان زن عقیده دارد: بخشی از دلیل کمرنگ بودن تصویر نقش زنان در جنگ و سینمای دفاع مقدس ترس از آشنایی زدایی است؛ مقامات ما تا اندازه ای نسبت به این مورد مقاومت دارند که تصویر متفاوتی از زن ایرانی که در جنگ شرکت کرده است، نشان دهند.
نقش زنان در سرنوشت یک جامعه اساسا غیرقابل انکار و غیرقابل بخشایش است. بر این اساس در هر پدیده سرنوشت ساز و برجسته ای نمی توان از یک جنس یعنی مردان سخن گفت اما زنان را در پرانتز گذاشت. موضوعی که البته متاسفانه و به رغم حقایق و وقایع بارها در طول تاریخ رخ داده و ردپای نوعی از نادیده انگاریِ عموما تعمدی یا ناآگاهانه در این مورد را میتوان پی گرفت.
یکی از این حوزه ها و میدان ها که نقش زنان در آن کمرنگ شده و در بعضی از روایت ها به محاق رفته، سینمای دفاع مقدس و مقامت است؛ این حضور زنان در سینمای دفاع مقدس در شرایطی کم رنگ است که بر مبنای داده های تاریخی این حضور بسیار پررنگ و موثر بوده است.
با شروع جنگ تحمیلی، زنان کشور با شجاعت و رشادت وصف ناشدنی در مناطق مرزی همچون خرمشهر، سوسنگرد، اهواز، مهران و... حماسه های پرشوری آفریدند. زنان نه تنها با کندن سنگر و تهیه غذا برای رزمندگان و حفاظت از مهمات، مردان را یاری می دادند، بلکه با تعلیمات نظامی که در سطح ابتدایی گذرانده بودند در خط مقدم جبهه در مقابل دشمن بعثی هم می جنگیدند.
برپایه آمار تهیه شده از لیست شهدای جنگ تحمیلی، زنان ایران ۶ هزار و۴۲۸ تن شهید در طول سالهای دفاع مقدس تقدیم اسلام کردند که بیشتر آنها در بمباران و موشک باران شهرها به شهادت رسیده اند طبق آماری از بنیاد شهید و امور ایثارگران، ۵۰۰ تن از این افراد، رزمنده بودند، بیشتر این زنان مجرد و ۲ هزار و ۵۰۰ تن از آنان در سنین ۱۰ تا ۳۰ سال بودند.
براساس آمار بنیاد جانبازان و امور ایثارگران که در شهریور ۱۳۸۱ خورشیدی به تفکیک جنسیت و گروه های جانبازی انتشار یافت، تعداد کل جانبازان زن ۵ هزار و ۷۳۵ تن است که از این تعداد ۳ هزار و ۷۵ تن بالای ۲۵درصد جانبازی دارند. همینطور در بعضی منابع از رقم ۱۷۱ اسیر زن در طول جنگ هشت ساله گفته شده است.
از سال ۱۳۵۹ خورشیدی که اولین فیلمهای در رابطه با جنگ در سینمای ایران تولید شد، تا سال ۱۳۶۷ که ابراهیم حاتمی کیا، با دیده بان در سینمای دفاع مقدس درخشید، زن در سینمای جنگ تنها در حد عاملی برای پرداختن به زندگی خانوادگی رزمنده، البته در سطحی ترین شکل آن که شامل حضور زن در خانه، نگهداری از بچه ها و بدرقه رزمنده تا محل اعزام به جبهه و... بوده مورد توجه قرار می گرفت.
اما زنان رزمنده در کجای سینمای دفاع مقدس قرار دارند و چرا به آنان آنچنان که باید توجه نشده است؟
آنچه در ادامه می آید گفت وگوی منیره قیدی کارگردان و فیلم نامه نویس با خبرنگار فرهنگی ایرنا در مورد ساخته متاخرش فیلم سینمایی دسته دختران در ایام کرونا و چرایی پرداخت نقش مناسب زنان در سینمای دفاع مقدس است.
فیلمی که در آبادان و خرمشهر ساخته شد
قیدی در ابتدا و ضمن اشاره به کار در دوران شیوع بیماری کووید ۱۹ بیان نمود: من در این روزها بر سرکار و مشغول تولید فیلم سینمایی دسته دختران بودم که این فیلم تماما در شهر خودم آبادان و خرمهشر ساخته و روایت شد.
وی اضافه کرد: فیلم دسته دختران در مورد بانوانی است که در چند روز مقاومت خرمشهر در عرصه جنگی فعالیت و مبارزه می کردند.
تولید، پیش تولید و پس تولید این اثر تماما در دوران کرونا ساخته شد و هنوزهم ادامه دارد. کار به خودی خود سخت بود چون که کاری جنگی بود که روزی حدود ۳۰۰ هنرور در آن حضور داشتند؛ از طرفی انتشار کرونا بود و اینکه خطر حضور این افراد زیر یک سقف وجود داشت که بخشی مورد تست سلامت قرار می گرفتند و برای بخشی این سنجش محقق نبود بنابراین این کار سختی های مختلف خودش را داشت اما به لطف خدا شاید یکی از معدود گروه هایی بودیم که نه بازیگر و نه از عوامل کسی مبتلا نشد.
کارگردان فیلم سینمایی ویلایی ها (۱۳۹۵) افزود: تنها یکی دو مورد از همکاران تدارکات مبتلا شدند که آنها فعالیتهای خارج از پروژه و رفت و آمدهایی بیرون از گروه به سبب کارشان داشتند و اینها هم زمانی را در هتل استراحت کردند و بعد از بهبود به جمع گروه پیوستند.
ما در مدت تولید این فیلم سینمایی موردی از مبتلا شدن به کرونا نداشتیم برخلاف اینکه در وضعیت قرمز خرمشهر و آبادان بودیم اما در همین زمان می دیدم گروه هایی که در تهران کار می کردند، همگی (از عوامل تا بازیگران) کرونا گرفتند.
قیدی در توضیح مشکلات و محدودیت های تولید اثر سینمایی در دوران کرونا اظهار داشت: این دوران برای ما محدودیت داشت و مجبور شدیم در بعضی از میزانسن ها و وضعیت ها تغییراتی را ایجاد کنیم؛ مثل اینکه در بعضی موارد (در جاهایی که امکان آن وجود داشت) بازیگرمان را تا حدی از جمعیت جدا کردیم؛ ضمن اینکه تلاش کردیم به قصه و داستان وفادار باشیم و این وضعیت کرونا سبب نشود که صدمه ای به فیلم بخورد.
داستانی که بسیار جذاب بود
این فیلمساز در مورد علت انتخاب این مورد برای ساخت یک فیلم سینمایی تصریح کرد: بر سر فیلم قبلی هم این را گفتم که انگار موضوعات من را انتخاب می کنند چون که من اصلا قصد ساخت فیلم دوم را نداشتم. به صورت اتفاقی کتابی را می خواندم (که البته ربطی به این فیلم هم ندارد) و تصمیم گرفتم که آنرا بسازم (کاری اقتباسی از یک کتاب) برای اینکه آن کار را اصلاح کنم (نیاز بود داستان کتاب برای اینکه تبدیل به فیلم شود با تغییراتی همراه گردد) ناچار شدم تا تحقیقاتی را در این حوزه و بخشی از قصه این کتاب انجام دهم.
در آن دوران که تحقیق را انجام می دادم با قصه دسته دختران مواجه شدم و آن قدر این داستان برای من جذاب بود که آن داستان قبلی به حاشیه رفت و روی این مورد متمرکز شدم و تحقیق درباره این دختران به صورت مفصل چندین ماه ادامه پیدا کرد که شامل مطالعه و مصاحبه در این مورد شد.
وی افزود: ایده ساخت فیلم سینمایی دسته دختران بلافاصله بعد از مطرح شدن در بنیاد سینمایی فارابی به سرعت با استقبال مواجه گردید و برخلاف اینکه فکر می کردیم زمانی در اختیار داریم به سرعت وارد شروع کار نماییم چونکه باید سریع کار را عرضه می دادیم.
شاید این کار خدایی انجام شد و همه چیز آن درست و اتوماتیک و سریع رخ داد انگار که همه این قصه و فیلم از پیش چیده شده بود.
ادبیات دفاع مقدس قابل مقایسه با سینمای دفاع مقدس نیست
قیدی در پاسخ به این پرسش که چرا به رغم حضور حقیقی و گسترده زنان در جریان دفاع مقدس در روایت سینمایی این مورد نادیده گرفته می شود، خاطرنشان کرد: بله در سینما این گونه است اما در حوزه ادبیات دفاع مقدس مقاومت این گونه نیست چون زمانی که تحقیق در این عرصه را آغاز کردم دیدم که کتاب های بسیار زیادی در این عرصه انتشار یافته که بسیار هم خوب بودند اما در حوزه سینما این کمرنگ بودن نقش زنان در مقاومت و جنگ را شاهدیم که برای آن میتوان علل گوناگونی را برشمرد.
یکی از مباحثی که خودم با آن مواجه شدم این بود عزیزانی که در این عرصه هستند، علاقه ای به مطرح شدن این مورد ندارند از این باب که می ترسند که در آن تحریف صورت گیرد؛ البته تغییر در داستان از نظر ما تحریف نیست و دراماتیزه شدن و سینمایی شدن یک قصه است که شاید لزوما عین به عین رفتار شخصیت حقیقی نباشد اما برای شخصیت سینمایی و جذابیت دنبال کردن داستان از جانب مخاطب لازم باشد.
وی اضافه کرد: این مقاومت نسبت به وفاداری به عین ماجرا بسیار شدید می باشد یعنی در جاهایی وقتی به آن مبحث نزدیک می شوید به سبب حساسیت هایی که وجود دارد به این نتیجه می رسید که شاید بهتر است که بیشتر سمت قصه گویی تخیلی بروید تا با این آراء مخالف مورد تضاد قرار نگیرید.
مثلا تجربه ای داشتم در مورد قصه خانم هایی که اسیر بودند، برای تولید اثری در این حوزه صحبت های بسیار مقدماتی صورت گرفته بود (تهیه کننده من را دعوت کرده بود و من کتابی را برای شروع این مورد خوانده بودم) که این داستان در همین مرحله متوقف گردید چون که صاحب کتاب تاکید داشت که فیلم باید عین به عین کتاب ساخته شود و هیچ دستی در آن برده نشود ولاغیر.
کارگردان تله فیلم حتی اگر شب باشد (۱۳۹۱) تصریح کرد: طبیعتا در حوزه سینما نمی توان عین به عین یک کتاب را بازسازی کرد و برای تغییر شکل ظاهری داستان از خط به تصویر تغییراتی لازم است که گاها بسیار مقاومت برای آن وجود دارد.
بخش دیگر مشکل این است زمانی که خانم ها در بحث مقاومت به لحاظ جنگی عمل کردند یعنی اسلحه دست گرفتند و جنگیدند زمانی کوتاه یعنی همین سی و چند روز خرمشهر است و در باقی ماجرا ما چنین اتفاقی را نداشته ایم؛ بنابراین در همین زمان ۸ سال چون مدت زمان فعالیت مسلحانه خانم ها همین زمان کوتاه بود که ادامه پیدا نکرد، این زمان کوتاه در آن دوره طولانی گم شد.
این کارگردان خاطرنشان کرد: بخش دیگر کمرنگ بودن نقش زنان در جنگ و سینمای دفاع مقدس ترس از آشنایی زدایی است؛ مقامات ما تا اندازه ای نسبت به این مورد مقاومت دارند که تصویر متفاوتی از زن ایرانی که در جنگ شرکت کرده است، نشان دهید و این مورد تاحدی کار را سخت می کند.
اگر این موانع کنار رود میتوان امیدوار بود که بتوان کارهای خوبی انجام داد.
درباره «دسته‌ی دختران»
به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، فیلم سینمایی دسته دختران به کارگردانی منیر قیدی و تهیه کنندگی محمدرضا منصوری که با نگاهی آزاد و بر مبنای روایت های واقعی از مقاومت ۳۴ روزه خرمشهر در دفاع مقدس ساخته شده، وارد مرحله پس ساخته شده است.
این فیلم تصویری از مقاومت و ایثار زنان در ایام پرتلاطم ابتدای جنگ است. فیلمبرداری این فیلم در شهرهای خرمشهر، آبادان، اهواز و تهران انجام شده و برای اولین بار در جشنواره فجر سال جاری نمایش داده می شود.
نیکی کریمی، پانته آ پناهی ها، فرشته حسینی، هدی زین العابدین، صدف عسگری، حسین سلیمانی، یاسین مسعودی و با حضور مهدی حسینی نیا بازیگران این فیلم سینمایی هستند.
دسته دختران محصول بنیاد سینمایی فارابی است.
منبع: marketdoc.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب